Η θεολογία του Αγ.Γρηγορίου Παλαμά: Εκκλησιολογικές προκλήσεις στον καιρό της πανδημίας
Νέα διαδικτυακή εκδήλωση την Κυριακή 28 Μαρτίου 2021, στις 19.00.
Σύνδεσμος ΖΟΟΜ
Meeting ID: 857 0185 8098
Passcode: 158249
Σύνδεσμος Youtube
https://www.youtube.com/watch?v=x4ePcZAWznA
Ανάμεσα στο γράμμα και το πνεύμα της διδασκαλίας των πατέρων της Εκκλησίας. Μπροστά με τους πατέρες ή πίσω ολοταχώς; Επίκαιρα σχόλια στη θεολογία του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά.
Η Θεολογία του Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά εκφράζει έναν Θεό που δεν εγκλωβίζεται στην άγνωστη υπερβατικότητά Του, αλλά αποκαλύπτει και κοινωνεί την προσωπική του ζωή δια του ενανθρωπήσαντος Λόγου. Η νηπτική και ησυχαστική εμπειρία των μοναζόντων δεν διακρίνεται εκλεκτικά από την μυστηριακή ζωή των πιστών στην καθημερινότητα και στο καμίνι του κόσμου και της ζωής.
Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς έζησε και έγραψε τον 14ο αι. Κι εμείς που κληρονομούμε τη θεολογική του παράδοση, είμαστε παιδιά της εποχής μας. Συνεπώς οφείλουμε να εκφράσουμε και να ερμηνεύσουμε τη θεολογική του μαρτυρία στη δική μας εποχή. Συχνά οι θρησκευτικές μας αντιλήψεις αναζητούν ασφαλές καταφύγιο σε άλλες εποχές , σε άλλες μορφές και εκφράσεις της ευσέβειας του παρελθόντος. Ακόμα και το ορθόδοξο δόγμα και αυτή η γλώσσα της θεολογίας μπορεί να γίνουν καταφύγιο για να αποδράσουμε από την εποχή μας, από την ίδια την ιστορία. Γιατί αν η θεολογία κλείνεται στην αυταρέσκεια μιας γλώσσας, μιας κατανόησης, κάποιων σχημάτων και δεν νοιάζεται να ανοίγεται διαρκώς στην ίδια τη ζωή, του κόσμου και του ανθρώπου, να βγαίνει από το γλωσσικό ή πολιτισμικό κέλυφός της, να επικοινωνεί, να καταλαβαίνει, να προσλαμβάνει , να σαρκώνει και να μεταμορφώνει εν Χριστώ, τότε αυτή η θεολογία δεν είναι μια ζωντανή θεολογία, αλλά μια θεολογία της επανάληψης.
Εύη Βουλγαράκη - Πισίνα
Για μια πραγματική καταξίωση και ολιστική ανάγνωση της Παλαμικής κληρονομιάς στους σύγχρονους καιρούς
« Ἰδοὺ οὗτος κεῖται εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν ἐν τῷ ᾿Ισραὴλ καὶ εἰς σημεῖον ἀντιλεγόμενον», είπε ο Συμεών για το βρέφος Χριστό (Λκ 2,34). Παρόμοιος είναι ο κλήρος και όλων εκείνων που επιδιώκουν να ακολουθήσουν τα βήματα του Χριστού. Αυτόν τον κλήρο κάθε άλλο παρά απέφυγε ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, και η θεολογική συζήτηση γύρω από το έργο του έμεινε γνωστή ως οι «Παλαμικές έριδες». Για την ιστορία της επίδρασης του έργου του στους μεταγενεστέρους πολλά έχουν γραφεί. Σήμερα η θέση του ησυχασμού έχει σημαντικά εδραιωθεί στο Ορθόδοξο πλαίσιο, και οι φωνές εναντίωσης στο παλαμικό έργο έχουν επί το πολύ σιγήσει. Εντούτοις, το έργο του Παλαμά σήμερα εξακολουθεί να κινδυνεύει, αυτή τη φορά από τις φίλιες αλλά εκλαϊκευτικές αναγνώσεις του που συνηθέστατα είναι άκρως εκλεκτικές (αιρετικές). Η θεολογία του ακτίστου φωτός, θεολογία που υψώνει το κτιστό σε κατά Χάριν μετοχή του ακτίστου, αναδεικνύει την παρουσία της θεότητας στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού, του σαρκωμένου Υιού και Λόγου του Θεού. Ο Παλαμάς κινείται σε μια αδιάκοπη συνέχεια της πατερικής παράδοσης που καταφάσκει τη σωματικότητα του ανθρώπου και την υλικότητα της δημιουργίας. Εξαίρει τη δυνατότητα του ανθρώπου για θέωση, στη βάση της ενσάρκωσης, με την υποστατική αχώριστη ένωση των δύο φύσεων στο ένα πρόσωπο του Χριστού, δίχως τροπή, σύγχυση ή αλλοίωση. Επεδίωκε να θεραπεύσει το κοινωνικό κακό, ακόμα και με τη στάση του σε καιρούς επιδημίας, αλλά και να πολεμήσει την αδικία. Η διδασκαλία περί ακτίστου θαβωρίου φωτός είναι η κορύφωση της εμπειρίας του αγίου Γρηγορίου. Δεν μπορεί όμως να απομονωθεί από το σύνολο έργο του, το οποίο συνδέει την οριζόντια με την κατακόρυφη διάσταση της πνευματικότητας. Ο άγιος Γρηγόριος υπήρξε απολύτως ενεργός στα πολιτικά, διπλωματικά και κοινωνικά δρώμενα του καιρού του, ενδιαφέροντα τα οποία καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του έργου του. Μια ολιστική ανάγνωση της παλαμικής κληρονομιάς θα τον δει σε σύνδεση με τους μεγάλους κοινωνικούς Πατέρες του 4ου αι. και σε δημιουργική συνέχεια αυτών, δείχνοντάς μας τον δρόμο της έμπνευσης και της δημιουργικότητας, μέσα από την εμβάπτισή μας και σήμερα στη ζωντανή Παράδοση, μακριά από θεολογικούς μονισμούς, που τελικώς δεν συνιστούν παρά άλλη μια συγκρητιστική αλλοίωση της πίστης σήμερα.
Σταύρος Τερζής
ΠΕΡΙΛΗΨΗ- ΑΞΟΝΕΣ ΤΗΣ ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ
(Υπαρξιακές- ανθρωπολογικές και εκκλησιολογικές προεκτάσεις της θεολογίας του Αγίου
Γρηγορίου του Παλαμά)
Η θεολογική και εκκλησιαστική παρουσία και προσφορά του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά,
ανατέμνοντας όλη την προηγούμενη πατερική παράδοση, εστιάζεται στις δύο εκφάνσεις
της εκκλησιαστικής ζωής, στη θεολογία και την πνευματικότητα, δηλαδή την χριστιανική
ζωή, φανερώνοντας και στην περίπτωσή του την οργανική και δυναμική σύνθεση θεολογίας
και ζωής, αποκάλυψης και ιστορίας, θεωρίας και πράξης.
Στο σύγχρονο πειρασμό αυτονόμησης των δύο αυτών εκφάνσεων της χριστιανικής ζωής,
της ασκητικής ζωής από τη μία, με την θεραπευτική εκκλησιολογία και την
πνευματοκρατική αντίληψη ιστορίας και κόσμου και της λειτουργικής, ευχαριστιακής,
μυστηριακής ζωής από την άλλη με την ευχαριστιακή εκκλησιολογία και τη θεσμική ή
ιδρυματική προσέγγισή της, η θεολογία του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά, με την οργανική
σύνθεση Ευχαριστίας και άσκησης, χάρης του Θεού και συνεργίας του ανθρώπου, αποτελεί
πρόκληση της αλήθειας και της ευθύνης σύνολης της πατερικής θεολογίας απέναντι στο
σύγχρονο κόσμο.
Οι εκκλησιολογικές προϋποθέσεις της θεολογία του (δωρεά της θεουργικής χάρης του
αγίου Βαπτίσματος- υιοθεσίας και η κοινωνία στο Πάθος του Χριστού) συμπορεύονται με
τις υπαρξιακές προϋποθέσεις της εν Χριστώ σωτηρίας, ως οικείωση της χάρης μέσω της
ανάδειξης της ελευθερίας, της συνεργίας και της άσκησης του ανθρώπου.
Ο ικετευτικός χαρακτήρας της πρακτικής της καρδιακής προσευχής και η ευχαριστιακή
επίκληση του Αγίου Πνεύματος απελευθερώνουν τον άνθρωπο και την ιστορία από κάθε
τεκμαρτή αντίληψη της σωτηρίας, ανοίγοντας έτσι, άνθρωπο και ιστορία στην προσδοκία
της δωρεάς της Βασιλείας του Θεού.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΟΜΙΛΗΤΩΝ
ΣΤΑΥΡΟΣ ΓΙΑΓΚΑΖΟΓΛΟΥ
Ο Σταύρος Γιαγκάζογλου γεννήθηκε στη Δράμα το 1962. Το 1984 έλαβε το πτυχίο της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ. Σπούδασε οικουμενική θεολογία στη Γενεύη (Institut Oecuménique de Bossey, 1983) και μεσαιωνική θεολογία και φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Fribourg στην Ελβετία (1985-1988). Το 1988 διορίσθηκε καθηγητής θεολόγος στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Το 1995 αναγορεύθηκε διδάκτωρ θεολογίας του ΑΠΘ με ειδίκευση στον συστηματικό κλάδο. Το 2002 εξελέγη Σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και υπηρέτησε σε αυτό μέχρι την κατάργησή του το 2012. Κατόπιν ως Σύμβουλος του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, υπηρέτησε με απόσπαση ως Προϊστάμενος του Γραφείου Έρευνας, Σχεδιασμού και Εφαρμογών Α΄ του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (2013-2017). Τον Σεπτέμβριο του 2017 εξελέγη Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ.
Το 2008 εξελέγη μέλος της Académie Internationale des Sciences Religieuses, ενώ το 2019 εξελέγη αντιπρόεδρός της. Από το 2011 είναι μέλος της International Association of Orthodox Dogmatic Theologians. Εδώ και χρόνια διδάσκει στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και στην Ορθόδοξη Θεολογική Σχολή της Κινσάσα στο Κογκό.
ΕΥΗ ΒΟΥΛΓΑΡΑΚΗ-ΠΙΣΙΝΑ
Η Εύη Βουλγαράκη-Πισίνα είναι ΕΔΙΠ στο Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας και Θρησκειολογίας του ΕΚΠΑ και διδάσκει σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο μαθήματα στον χώρο των διαπολιτισμικών, διαθρησκευτικών και ιεραποστολικών σπουδών. Έχει μεγάλη διεθνή εμπειρία στο ΠΣΕ, τον ΣΥΝΔΕΣΜΟ, τη Διαβαλκανική Ομοσπονδία Ορθοδόξων Νεολαιών. Έχει διδάξει στο Πανεπιστήμιο του Marburg. Είναι μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής του Missiology Group της International Orthodox Theological Association και Διευθύντρια Έκδοσης του περιοδικού Salt: Crossroads of Religion and Culture.
Σημαντικό μέρος της έρευνάς της αφορά την περίοδο της Ύστερης Αρχαιότητας και τη Πατερική Θεολογία.
ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΕΡΖΗΣ
Γεννήθηκε στη Δράμα το 1964. Σπούδασε θεολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο
Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια (1986-1989) παρακολούθησε μεταπτυχιακά μαθήματα
Λειτουργικής Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο του Fribourg Ελβετίας. Ταυτόχρονα συμμετείχε
στα μεταπτυχιακά θεολογικά σεμινάρια του Ορθόδοξου Κέντρου του Οικουμενικού
Πατριαρχείου στο Chambesy της Γενεύης. Από το 1990 εργάζεται ως εκπαιδευτικός
θεολόγος σε σχολείο της Νέας Ιωνίας Αττικής. Από το 2009 μέχρι σήμερα συμμετέχει σε
εκπομπές του ραδιοφώνου της Εκκλησίας της Ελλάδος στο «Θεολογικό Αναλόγιο», στο
«Τραπέζι της Κυριακής» κ.ά. Είναι έγγαμος και πατέρας ενός παιδιού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου